рд╕ीрдзे рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдкрд░ рдЬाрдПं

ЁЯМ║ЁЯМ┐рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдШрд░ेрд▓ू рдиुрд╕्рдЦेЁЯМ┐ЁЯМ║рджांрддों рдХी рд╣िрдл़ाрдЬ़рдд рдХे рддीрди рдЕрдиोрдЦे рддрд░ीрдХे рдХौрдирд╕े рд╣ैं?рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рджाँрддों рдХो рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд░рдЦрдиे рдХे рдЙрдкाрдпों рд╕े рдЗрддрд░ рдЙрдкाрдпों рдХो рдЕрдиोрдЦे рдЙрдкाрдп рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрддः рдЗрд╕ рдЖрд▓ेрдЦ рдоें рдЙрди рдЙрдкाрдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ै рдЬो рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ैं рдЕрдкिрддु рдк्рд░ाрдЪीрди рд╕рдордп рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдХुрдЫ рдЙрдкाрдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। By рд╡рдиिрддा рдХाрд╕рдиिрдпां рдкंрдЬाрдм рд╕िрди्рдзु рдШाрдЯी рд╕рдн्рдпрддा рдХा рджрди्рдд-рдЖрд╡िрдз (рджाँрддों рдХा рдмрд░рдоा)рдИрд╕ा рд╕े рднी рдХрдо рд╕े рдХрдо рдкाँрдЪ рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╕िрди्рдзुрдШाрдЯी рд╕рдн्рдпрддा рдоें рджाँрддों рдХी рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡िрдз (рдмрд░рдоें) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЧрдпा। рд╕िрди्рдзु рдШाрдЯी рд╕рдн्рдпрддा рдоें рдордгिрдпों рдХे рдоोрддिрдпों рдХा рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рдпрд╣ рдордгिрдпाँ рдЙрдирдХे рд╕рдмрд╕े рдмрдбे рдиिрд░्рдпाрдд рдоें рдеीं। рдЗрди рдордгिрдпों рдоें рдЫेрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрдоाрдиी рд▓рдЧे рдЖрд╡िрдз (bow-drills) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा। рдЗрди्рд╣ीं рдЖрд╡िрдзों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджाँрддों рдоें рдЫेрдж рдХрд░ рдЙрд╕рдХी рджुрдЦрддी рдирд╕ों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा। рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдпрд╣ рдЖрдзुрдиिрдХ рд░ूрдЯ рдХैрдиाрд▓ рдЯ्рд░ीрдЯрдоेंрдЯ рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै।рдоेрд╣рд░рдЧреЭ, рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдоें рдоिрд▓े рдЗрд╕ рджाँрдд рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдк्рд░рдоाрдг рдоिрд▓рддे рд╣ैं; рдпрд╣ рджाँрдд рдИрд╕ा рдХे рдкाँрдЪ рд╕े рд╕ाрдд рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ рдкुрд░ाрдиा рд╣ै। [1](Twitter рд╕े)рд╕ंрднрд╡рддः рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрд╡िрдз рд╕े рджाँрддो рдоें рдЫेрдж рдХिрдпा рдЧрдпा। рджाँрдд рдХे рднीрддрд░ рдХी рдирд╕ рдХो рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рдоें рдХृрдоि (рдХीреЬा) рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा; рдФрд░ рдпрд╣ рдЙрдкрдЪाрд░ рдЗрд╕ рдХीреЬे рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा।рд╕ुрдоेрд░िрдпाрдИ рджाँрдд рдХे рдХीреЬो рдХी рджрди्рддрдХрдеाрдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рддीрд╕рд░ी рд╕рд╣рд╕्рд░ाрдм्рджी рдХे рд╕ुрдоेрд░िрдпाрдИ рдЕрднिрд▓ेрдЦों рдоें рджाँрдд рдХे рдХीреЬो рдХा рдк्рд░рдердо рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдоिрд▓рддा рд╣ै।"рдЕрдиु [рд╕्рд╡рд░्рдЧ рдмрдиाрдпा рдеा рдЙрд╕рдХे] рдХे рдмाрдж ,рд╕्рд╡рд░्рдЧ рдиे рдмрдиाрдпा рдеा [рдкृрде्рд╡ी рдХो],рдкृрде्рд╡ी рдиे рдирджिрдпाँ рдмрдиाрдИ рдеीं,рдирджिрдпों рдиे рдмрдиाрдИ рдеी рдирд╣рд░ें,рдирд╣рд░ों рдиे рджрд▓рджрд▓ рдмрдиाрдпा рдеा,(рдФрд░) рджрд▓рджрд▓ рдиे рдХीрдб़ा рдмрдиाрдпा рдеा-рдХीрдб़ा рд╢рдо्рд╢ рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд░ोрддा рд╣ुрдЖ рдЪрд▓ा рдЧрдпा, рдЙрд╕рдХे рдЖँрд╕ू рдИрдП рдХे рд╕ाрдордиे рдмрд╣ рд░рд╣े рдеे: "рддू рдоुрдЭे рдЦाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХ्рдпा рджेрдЧा? рдоेрд░े рдЪूрд╕рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдоुрдЭे рдХ्рдпा рджेंрдЧे?""рдоैं рддुрдо्рд╣ें рдкрдХा рд╣ुрдЖ рдЕंрдЬीрд░, (рдФрд░) рдЦूрдмाрдиी рджूंрдЧा।""рд╡े рдкрдХे рдЕंрдЬीрд░ рдФрд░ рдЦुрдмाрдиी рдоेрд░े рдХाрдо рдХे рдХ्рдпा рд╣ैं? рдоुрдЭे рдЙрдаाрдХрд░ рджांрддों рдФрд░ рдорд╕ूрдв़ों рдХे рдмीрдЪ рдоें рд░рд╣рдиे рджो! рдоैं рджांрдд рдХा рдЦूрди рдЪूрд╕ूंрдЧा, рдФрд░ рдорд╕ूрдб़े рдХी рдЬрдб़ рдХो рдХुрддрд░ूंрдЧा।"рдХीреЬों рдХी рдпрд╣ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХों рдоें рднी рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдд्рд░рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рддрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХों рдоें рднी рдоाрди्рдп рд░рд╣ी। рдоेрд░े рдмрдЪрдкрди рдоें рд╕ुрдиे рдПрдХ рдЧीрдд рдоें рдпрд╣ рдХीреЬे рдХुрдЫ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдШुрд╕ рдЧрдП рдеे; "рдоैंрдиे рдЦाрдИ рдмрд╣ुрдд рдоिрдаाрдИ! рджाँрддों рдоें рдкреЬ рдЧрдП рдХीреЬे рднाрдИ!" рдаीрдХ рд╕े рддो рд╕्рдорд░рдг рдирд╣ीं рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдХрд╡िрддा рдХा рдЕрди्рдд "рдирд╣ीं рдЦाрдКँрдЧा рдХрднी рдоिрдаाрдИ" рд╕े рд╣ोрддा рдеा। рдХिрд╕ी рдХो рдпрджि рдпрд╣ рд╕्рдорд░рдг рд╣ो рддो рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕ाрдЭा рдХрд░ें; рд╣рдоाрд░े рдмाрд▓рдЧीрдд рднी рд╕рд╣ेрдЬрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ैं।рдоिрд╢्рд░ рдХे рддाрдо्рд░-рджрди्рдд-рд╕ेрддुрдмрди्рдзрдирдк्рд░ाрдЪीрди рдоिрд╕्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫे рдЖрд╣ाрд░ рдХी рд╡िрд▓ाрд╕िрддा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдирд╣ीं рдеी рдФрд░ рд╡े рдлрд▓ों рдФрд░ рд╕рдм्рдЬिрдпों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоेрджрдпुрдХ्рдд (рд╕्рдЯाрд░्рдЪ рд╡ाрд▓ी) рд░ोрдЯिрдпों рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдеे। рд╢ोрдзрдХрд░्рддाрдУं рдиे рдоिрд╕्рд░ рдордоिрдпों рдХे рджांрддों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░ рдЬाрдиा рдХि рдЕрдзिрдХ рд╕рдЦ्рдд рдоोрдЯे рдЕрдиाрдЬों рдХे рдЖрд╣ाрд░ рд╕े рдЙрдирдХे рджाँрддों рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рдЯूрдЯ-рдлूрдЯ рд╣ै।рдвीрд▓े рдкреЬे рдорд╕ूреЭों рдХे рдЙрдкрдЪाрд░ рдХे рд▓िрдП рдоिрд╕्рд░рд╡ाрд╕ी рдордзु (рд╢рд╣рдж) рдФрд░ рдЬौ рдХे рдоिрд╢्рд░рдг рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рдеे।(рдЪिрдд्рд░ рд╕्рд░ोрдд : The practice of dentistry in ancient Egypt (Research Gate))рддाрдо्рд░-рдпुрдЧ рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рддाрдо्рдмे рдХे рддाрд░ों рд╕े рдЕрдкрдиे рджाँрддों рдХो рдмाँрдз рдХрд░ рдЕрдкрдиी рдмрдд्рддीрд╕ी рдХो рднोрдЬрди рдХрд░ рдкाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд░рдЦा। рдпрд╣ рджрди्рдд-рд╕ेрддुрдмрди्рдзрди рдЖрдзुрдиिрдХ рдбेंрдЯрд▓ рдм्рд░िрдЬ рдХे рдк्рд░ाрд░ूрдк рдХрд╣े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЬ्рдЮाрдд рдЕрднिрд▓ेрдЦों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдоिрд╕्рд░ рдоें рд╣ी рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ। [2]рдХ्рд╡िрдмेрд▓ (Quibell) рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдХ्рдХाрд░ा рдоें резрепрезрей рдоें рдХिрдпे рдЙрдд्рдЦрдирди рдоें рдоिрд▓ा рд╣рд╕ी-рд░े рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рддा рдЕрднिрд▓ेрдЦ (рдЪिрдд्рд░ рд╕्рд░ोрдд : Figure 1: Hesyre.) рд▓рдЧрднрдЧ рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ реиремремреж рдХे рд╣рд╕ी-рд░े (Hesy-Re) рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдкрд╣рд▓ा рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।[3]рдоिрд╕्рд░ рд╡ाрд╕ी рд╕ेंрдзा рдирдордХ, рдкुрджीрдиा, рдУрд░्рд░िрд╕ (Orris) рдХे рдЬреЬ рдФрд░ рдХाрд▓ी рдоिрд░्рдЪ, рдЗрди рд╕рднी рдХो рдлिрд░ рдХूрдЯрдХрд░ рдкिрд╖्рдЯी рдмрдиाрддे рдеे। рдЗрд╕े рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рдЯूрдердкेрд╕्рдЯ рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। [4]рдпрд╣ рд╕ाрддрд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдХे рджрди्рдд-рд╕ेрддुрдмрди्рдз рдПрдд्рд░ुрд╕्рдХॉрди Etruscan рд╕рдн्рдпрддा рдХे рд╣ैं। рдЬो рддाрдо्рдмे рдХे рдкрдЯ्рдЯी рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рджाँрддों рдХो рдмрдд्рддीрд╕ी рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ंрдЬो рдХрд░ рд░рдЦрддे рд╣ैंрд╢िрд╡ाрдо्рдмु рдж्рд╡ाрд░ा рд░ोрдорди рджрди्рдд рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрд░ोрдорди рд╕рдн्рдпрддा рдХे рдЕрд╕्рдеि-рдЕрд╡рд╢ेрд╖ों рдХे рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдФрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рджाँрдд рд╡рд░्рддрдоाрди рдпूрд░ोрдкिрдпрди рд▓ोрдЧों рдХे рджांрддों рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕्рд╡рд╕्рде рдеे। рдЗрд╕рдХे рдХाрд░рдгों рдоें рдХुрдЫ рдЙрдирдХा рд╢рд░्рдХрд░ा рдХा рди्рдпूрдирддрдо рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдоुрдЦ्рдп рд╣ै। рджाँрддों рдкрд░ рдЬрдордиे рд╡ाрд▓ी рдоैрд▓ (dental plaque) рдХो рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡े рднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рджाрддुрди (brush) рддрдеा рдХुрд░рдХुрд░े рдЕрдкрдШрд░्рд╖рдХ рдордЮ्рдЬрди (abrasive powder) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рдеे। "рдХ्рдпा рдЖрдкрдХे рджрди्рддрдордЮ्рдЬрди рдоें рдХोрдпрд▓ा рд╣ै?" рдпрд╣ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдЕрдкрдШрд░्рд╖рдХ рдордЮ्рдЬрди рдХी рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдХो рднрд▓ीрднाँрддि рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рд░ोрдорди рд╕рдн्рдпрддा рдХे рдЙрдд्рддрдо рджрди्рдд-рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХा рд╕рдмрд╕े рдЕрдиोрдЦा рдЙрдкाрдп рдеा рдоूрдд्рд░। рд░ोрдорди рд╕рдн्рдпрддा рдХे рд╢ुрд▓्рдХрдоुрдХ्рдд рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдоूрдд्рд░ाрд▓рдп рдЗрд╕ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдж्рд░рд╡्рдп рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░рдиे рдоें рдпोрдЧрджाрди рдХрд░рддे рдеे। рд░ोрдорди рд╡рд╕्рдд्рд░ों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рджрди्рдд-рдордЮ्рдЬрд░ी рдХी рд╢ुрдн्рд░рддा рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд░рдХ рдоूрдд्рд░ рд╣ी рдеा। рдоूрдд्рд░ рд╕े рдХुрд▓्рд▓ा рдХрд░рдиे рд╕े рдоूрдд्рд░ рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдЕрдоोрдиिрдпा рдЙрдирдХे рджाँрддों рдХे рдоैрд▓ рдХो рд╣рдЯाрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рдеी। рднाрд░рдд рдХे рдПрдХ рдкूрд░्рд╡ рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рдоोрд░ाрд░рдЬी рджेрд╕ाрдИ рдпूँ рд╣ी рд╢िрд╡ाрдо्рдмु рдкाрди рдирд╣ीं рдХрд░рддे рдеे। (рдЯिрдк्рдкрдгी — рд╢िрд╡ाрдо्рдмु рдХा рдЕрд░्рде рд╢िрд╡ - рд╢ुрдн, рд╕ुрди्рджрд░; рдЕрдо्рдмु - рдкाрдиी, рдЬрд▓ рд╣ै; рд╢िрд╡ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд▓िрдЩ्рдЧ рд╣ै; рдЙрд╕ी рдк्рд░рддाрдк рд╕े, рдоेрд░ा рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣ै рдЙрд╕ी рдХे рдк्рд░рдкाрдд рд╕े рд╕्рд░ोрдд рдХिрдпा рдЬрд▓ рд╢िрд╡ाрдо्рдмु рд╣ै।)Frederick Joss рдХा рдмрдиाрдпा рдпрд╣ рдХाрд░्рдЯूрди рдоोрд░ाрд░рдЬी рднाрдИ рдХी рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рдзрд╡рд▓ рджрди्рдд-рдкंрдХ्рддिрдпों рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै।рд╡ैрд╕े рд░ोрдорди рд▓ोрдЧों рдоें рднी рдХुрдЫ рдЕрддि-рд╕рдоृрдж्рдз рдеे рдФрд░ рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╢рд░्рдХрд░ाрдпुрдХ्рдд рднोрдЬрди рдХрд░ рдкाрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рднी; рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдорд╣ँрдЧी рдзाрддुрдУं рдХे рджाँрдд рднी рд▓рдЧрд╡ाрддे рдеे।(рдЪिрдд्рд░ рд╕्рд░ोрдд : Terrifying Ancient Dental Practices Roman denture, c 400 BC)рдЕрдг्рдбो рдХे рдЕрдерд╡ा рд╕िрдк्рдкिрдпों рдХे рдЦोрд▓ рдХे рдЪूрд░्рдг рдХी рдордзु рдоें рдкिрд╖्рдЯी рдмрдиाрдХрд░ рд░ोрдорди рд╕рдн्рдпрддा рдоें рдЗрд╕рдХा рджрди्рдд-рдордЮ्рдЬрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा।рджрди्рдд-рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоें рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рдордд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рдпрд╣ рд╣ैं [5] :—рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ резренрелреж : рдоेрд╕ोрдкोрдЯाрдоिрдпा рд╣рдо्рдоुрд░ाрдмी рдХी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ंрд╣िрддा рдХे реирежрежрд╡ें рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдпрджि рдХोрдИ рдЕрдкрдиे рд╕рдоाрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕्рддрд░ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рджांрдд рддोрдб़рддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХा рднी рджांрдд рддोреЬ рджो।рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ релрежреж : рднाрд░рдд рдФрд░ рдЪीрди рдоें рджрди्рдд-рдкिрд╖्рдЯी (рдЯूрдердкेрд╕्рдЯ) рдХा рд╡рд░्рдгрдирд▓рдЧрднрдЧ рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рекрелреж : рднाрд░рдд рдоें рджрди्рддрд░ोрдЧों рдХे рд╕рдмрд╕े рдмреЬे рдХाрд░рдХ рд╢рд░्рдХрд░ा рдХे (рдЧрди्рдиे рдХे рд░рд╕ рдХे рдкрд░िрд╢ोрдзрди рд╕े) рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рд╡िрдзि рд╡िрдХрд╕िрдд рдХी рдЧрдИ।ремрежреж рдИрд╕्рд╡ी : рд╡ाрдЧ्рднрдЯ рдоुрдЦ рддрдеा рджाँрддो рдХे рд░ोрдЧों рдХी рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рддрдеा рдЙрдкрдЪाрд░ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд▓िрдЦрддे рд╣ैं; рддрдеा рдЖрд╣ाрд░ рдХे рджाँрддो рдоें рдЪिрдкрдХрдиे рддрдеा рд╕реЬрдиे рдХो рджाँрддो рдоें рдЫेрдж рд╣ोрдиे рдХा рдХाрд░рди рдмрддाрддे рд╣ै। [6]резреиреореж рдИрд╕्рд╡ी : рдЪीрди рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХो рджंрдд рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕рд╣िрдд резрей рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡िрднाрдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬрди рдХिрдпा рдЧрдпा।резрекрепрео рдИрд╕्рд╡ी : рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдм्рд░िрд╕рд▓्рд╕ рд╡ाрд▓े рдкрд╣рд▓े рдЯूрдердм्рд░рд╢ рдХा рдЪीрди рдоें рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा।рд╕ोрд▓рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी : рдХैрд░ेрдмिрдЖрдИ рджेрд╢ों (рд╡ेрд╕्рдЯ рдЗंрдбीреЫ, рдХैрдирд░ी рдж्рд╡ीрдкрд╕рдоूрд╣ों рдЖрджि рдоें) рдмреЬे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЧрди्рдиे рдХी рдХृрд╖ि рдХा рд╕ूрдд्рд░рдкाрдд। рд╢рд░्рдХрд░ा рдЦрд░ीрдж рдкाрдиे рдФрд░ рдЦाрдиे рдХा рд╕ाрдорд░्рде्рдп рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдпूрд░ोрдкी рднрдж्рд░рд▓ोрдЧों рдХे рджांрддों рдХा рд╕реЬрдиा рдЖрд░рдо्рдн। рдПрд▓िреЫाрдмेрде рдк्рд░рдердо рдХे рджाँрдд рддो рд╕реЬрдХрд░ рдХाрд▓े рд╣ो рдЧрдП рдеे। рдЙрдирдХे рджांрддों рдХे рдЕрди्рддрд░ рдХो резрелрепрен рд╕े резремрежрей рдХे рдмीрдЪ рд╕ुрдзाрд░ा рдЧрдпा; рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рджрд░्рд╢рди рдоें рд╕ुрди्рджрд░ рд▓рдЧ рд╕рдХें। рдЗрд╕ी рдмाрдд рд╕े рджрд░рдмाрд░िрдпों рддрдеा рдЕрди्рдп рдЧрдгрдоाрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдоें рд╕реЬрдХрд░ рдХाрд▓े рд╣ुрдП рджाँрддों рдХो рджिрдЦाрдиे рдХा рдк्рд░рдЪрд▓рди рдмрдиा। рдЕрдиेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рджाँрддो рдХो рд░ंрдЧрдХрд░ рдХाрд▓ा рдХрд░рдиे рд▓рдЧे; рдЬिрд╕рд╕े рд▓ोрдЧ рдпрд╣ рд╕рдордЭें рдХि рд╡े рдЗрддрдиे рд╕рдорд░्рде рд╣ैं рдХि рд╢рдХ्рдХрд░ рдХा рднрд░рдкूрд░ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।рдЬрдм рдПрд▓िреЫाрдмेрде ремрел рд╡рд░्рд╖ рдХी рдеी рддрдм рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдЖрдпे рдПрдХ рдЬрд░्рдорди рдпाрдд्рд░ी рдкॉрд▓ рд╣ेрдЯреЫрдиेрд░ (Paul Hentzner) рдиे рдЙрдирдХे рдмाрд░े рдоें рд▓िрдЦा рдХि :Her face is oblong, fair but wrinkled; her eyes small, yet black and pleasant; her nose a little hooked, her teeth black (a fault the English seem to suffer from because of their great use of sugar); she wore false, and that red.[7]рдЙрдирдХा рдЪेрд╣рд░ा рддिрд░рдЫा, рдЧोрд░ा рдХिрди्рддु рдЭुрд░्рд░िрдпों рд╡ाрд▓ा рд╣ै; рдЙрдирдХी рдЖँрдЦें рдЫोрдЯी, рдлिрд░ рднी рдХाрд▓ी рдФрд░ рд╕ुрди्рджрд░; рдЙрдирдХी рдиाрдХ рдеोрдб़ी рдЭुрдХी рд╣ुрдИ рдФрд░ рджाँрдд рдХाрд▓े рдеे (рдПрдХ рджंрдб рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХो рд╢рдХ्рдХрд░ рдХे рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рдХाрд░рдг рднुрдЧрддрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै); рд╡рд╣ рдирдХрд▓ी (рдмाрд▓) рдкрд╣рдиे рдеी, рдФрд░ рд╡рд╣ рд▓ाрд▓ рдеे।резрелренрел рдИрд╕्рд╡ी : рдл्рд░ांрд╕ीрд╕ी рдПрдо्рдм्рд░ॉрдп рдкाрд░े (Ambroise Par├й) рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕рд╣ीрд╣ рдЕрдиेрдХ рдЕрди्рдп рд╢рд▓्рдп-рдЪिрдХिрдд्рд╕ाрдУं рдХे рдмाрд░े рдоें рд▓िрдЦрддे рд╣ैं। рд╡े рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢рд▓्рдп-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдЬрдирдХ рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं।резремреорен рдИрд╕्рд╡ी : рдл्рд░ांрд╕ рдХे рд░ाрдЬा рдЪौрджрд╣рд╡ें рд▓ुрдИ рдХी рдКрдкрд░ी рджाреЭ рдиिрдХाрд▓рдиे рдХे рдХ्рд░рдо рдоें рдЙрдирдХा рдЬрдмреЬा рдЯूрдЯ рдЬाрддा рд╣ै। рд╢ेрд╖ рдЬीрд╡рди рд╡े рдмिрдиा рдХिрд╕ी рджाँрддों рдХे рд╡्рдпрддीрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рджुрд░्рдШрдЯрдиा рджाँрддों рддрдеा рд╕ाрдоाрди्рдп рд╢рд▓्рдп-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдЬो рдЧрддिрдоाрди рдХрд░рддी рд╣ै। [8]резренреирео : реЮ्рд░ांрд╕ рдоें рдкिрдпрд░े рдлौрдХॉрд░्рдб (Pierre Fauchard) рдЖрдзुрдиिрдХ рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХी рдиीँрд╡ рд░рдЦрддे рд╣ैं।резренрекрем : рдл़्рд░ांрд╕ рдХे рдХ्рд▓ाрдЙрдб рдоाрдЙрдЯрди рдиे рд░ूрдЯ рдХैрдиाрд▓ рдЙрдкрдЪाрд░ рдХे рдЙрдкрд░ाрди्рдд рджाँрдд рдХो рд╕ोрдиे рдХे рдЖрд╡рд░рдг рд╕े рдореЭ рджेрддे рд╣ैं।резренрелрем : рдЬрд░्рдорди рдлिрд▓िрдк рдкрдлैрдл, рдк्рд░рд╢िрдпा рдХे рд░ाрдЬा рдлेрдбेрд░िрдХो рдж्рд╡िрддीрдп рдХे рджंрдд рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ, рдоोрдо рдФрд░ рдк्рд▓ाрд╕्рдЯрд░ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рджाँрддों рдХी рдЫाрдк рд▓ेрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЙрдЪिрдд рдЖрдХрд░ рдХे рдХृрдд्рд░िрдо рджाँрддों рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै।резренремрео : рдеॉрдорд╕ рдмрд░्рдбрдоोрд░ рд╢рдХ्рдХрд░ рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рдоीрдаी рдЪीрдЬें рдЦाрдиे рдФрд░ рджांрддों рдХी рд╕рдб़рди рдХे рдмीрдЪ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╕ंрдмंрдз рдХो рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।резренренрем : рдЬोрд╕ेрдл рдк्рд░ीрд╕्рдЯрд▓ी рдиे рдиाрдЗрдЯ्рд░рд╕ рдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХा рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХिрдпा, рдЬिрд╕े рдкрд╣рд▓े рд▓ाрдлिंрдЧ рдЧैрд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рдеा। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рджрди्рдд рд╢рд▓्рдп-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдоें рд░ोрдЧिрдпों рдХो рд░ाрд╣рдд рджेрддा рд╣ै।резренрепрез : реЮ्рд░ांрд╕िрд╕ी рдиिрдХोрд▓рд╕ рджुрдмोрдЗрд╕ рджे рдЪेрдоंрдд (Nicolas Dubois de Chemant) рд╕िрд░ेрдоिрдХ рдХे рджाँрдд рдкेрдЯेंрдЯ рдХрд░рд╡ाрддे рд╣ैं।резренрепрел : рд╕ैрдоुрдПрд▓ рдеॉрдорд╕ рдлॉрди рд╕ुрдо्рдоेрд░िंрдЧ (Samuel Thomas von Soemmering) рдоुрдЦ рдХे рдХैंрд╕рд░ рдХा рдзूрдо्рд░рдкाрди рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ोрдиे рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рджेрддे рд╣ैं।резреореорек : рдСрд╕्рдЯ्рд░िрдпा рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдХाрд░्рд▓ рдХोрд▓्рд▓े (Carl Kolle) рдиे рдХोрдХीрди рдХा рд╕्рдеाрдиीрдп рдЪेрддрдирд╢ूрди्рдпрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा।резреорепрео : рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдЬॉрдирд╕рди рдПंрдб рдЬॉрдирд╕рди рдбेंрдЯрд▓ рдл्рд▓ॉрд╕ рдХा рдкेрдЯेंрдЯ рдХрд░рд╡ाрддी рд╣ै।рджाँрддों рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦрдиा рд╣ै рддो рдоीрдаा рдХрдо рдЦाрдЗрдП; рдХुрдЫ рдЦाрдиे рдкीрдиे рдХे рдЙрдкрд░ाрди्рдд рдЙँрдЧрд▓ी рд╕े рджाँрддों рдХा рдордЮ्рдЬрди рдХрд░ рдоुрдЦ-рдк्рд░рдХ्рд╖ाрд▓рди (рдХुрд▓्рд▓ा) рдХрд░ें। рд░ाрдд्рд░ि рд╕ोрдиे рд╕े рдкूрд░्рд╡ рджाँрддों рдХो рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕ाрдл рдХрд░ें। рдк्рд░ाрддः рдкुрдиः рдпрд╣ी рдХрд░ें। рджाँрддों рдХे рдмीрдЪ рдХुрдЫ рди рдлँрд╕ा рд░рд╣рдиे рджें।рд╡ैрд╕े рджाँрддों рдХी рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоिрддрднाрд╖ी рд╣ोрдиे рдоें рд╣ै; рднाрд╖ा рд╕ंрдпрдоिрдд рд░рдЦें рддो рдХोрдИ рднी рдЖрдкрдХो рдоुँрд╣рддोреЬ рдк्рд░рдд्рдпुрдд्рддрд░ рдирд╣ीं рджेрдЧा।рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрди्рдп рд░ोрдЪрдХ рдЙрдд्рддрд░ рдЖрдк рдоेрд░े рдордЮ्рдЪ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рджрд░्рд╢рди рддрдеा рдЧрдгिрддीрдп рджрд░्рд╢рди рдкрд░ рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं।© рдЕрд░рд╡िрди्рдж рд╡्рдпाрд╕, рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХाрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд।рдЗрд╕ рдЖрд▓ेрдЦ рдХो рдЙрдж्рдзृрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдХे рд▓िंрдХ рдХा рднी рд╡िрд╡рд░рдг рджें। рдЗрд╕ рдЖрд▓ेрдЦ рдХो рдХॉрдкीрд░ाрдЗрдЯ рд╕ूрдЪрдиा рдХे рд╕ाрде рдпрдеाрд╡рдд рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рд╣ै। рдХृрдкрдпा рдЗрд╕े рдРрд╕े рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╕ाрдЭा рди рдХрд░ें рдЬрд╣ाँ рдЗрд╕े рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд╢ुрд▓्рдХ рджेрдиा рдкрдбे।рдлुрдЯрдиोрдЯ рдмाрд▓ рд╡рдиिрддा рдорд╣िрд▓ा рд╡ृрдж्рдз рдЖрд╢्рд░рдо

рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рджाँрддों рдХो рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд░рдЦрдиे рдХे рдЙрдкाрдпों рд╕े рдЗрддрд░ рдЙрдкाрдпों рдХो рдЕрдиोрдЦे рдЙрдкाрдп рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрддः рдЗрд╕ рдЖрд▓ेрдЦ рдоें рдЙрди рдЙрдкाрдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ै рдЬो рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ैं рдЕрдкिрддु рдк्рд░ाрдЪीрди рд╕рдордп рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдХुрдЫ рдЙрдкाрдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।


By рд╡рдиिрддा рдХाрд╕рдиिрдпां рдкंрдЬाрдм 

рд╕िрди्рдзु рдШाрдЯी рд╕рдн्рдпрддा рдХा рджрди्рдд-рдЖрд╡िрдз (рджाँрддों рдХा рдмрд░рдоा)

рдИрд╕ा рд╕े рднी рдХрдо рд╕े рдХрдо рдкाँрдЪ рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╕िрди्рдзुрдШाрдЯी рд╕рдн्рдпрддा рдоें рджाँрддों рдХी рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡िрдз (рдмрд░рдоें) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЧрдпा। рд╕िрди्рдзु рдШाрдЯी рд╕рдн्рдпрддा рдоें рдордгिрдпों рдХे рдоोрддिрдпों рдХा рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рдпрд╣ рдордгिрдпाँ рдЙрдирдХे рд╕рдмрд╕े рдмрдбे рдиिрд░्рдпाрдд рдоें рдеीं। рдЗрди рдордгिрдпों рдоें рдЫेрдж рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрдоाрдиी рд▓рдЧे рдЖрд╡िрдз (bow-drills) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा। рдЗрди्рд╣ीं рдЖрд╡िрдзों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджाँрддों рдоें рдЫेрдж рдХрд░ рдЙрд╕рдХी рджुрдЦрддी рдирд╕ों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा। рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдпрд╣ рдЖрдзुрдиिрдХ рд░ूрдЯ рдХैрдиाрд▓ рдЯ्рд░ीрдЯрдоेंрдЯ рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ै।

рдоेрд╣рд░рдЧреЭ, рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдоें рдоिрд▓े рдЗрд╕ рджाँрдд рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдк्рд░рдоाрдг рдоिрд▓рддे рд╣ैं; рдпрд╣ рджाँрдд рдИрд╕ा рдХे рдкाँрдЪ рд╕े рд╕ाрдд рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ рдкुрд░ाрдиा рд╣ै। [1]

(Twitter рд╕े)

рд╕ंрднрд╡рддः рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрд╡िрдз рд╕े рджाँрддो рдоें рдЫेрдж рдХिрдпा рдЧрдпा। рджाँрдд рдХे рднीрддрд░ рдХी рдирд╕ рдХो рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рдоें рдХृрдоि (рдХीреЬा) рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा; рдФрд░ рдпрд╣ рдЙрдкрдЪाрд░ рдЗрд╕ рдХीреЬे рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा।


рд╕ुрдоेрд░िрдпाрдИ рджाँрдд рдХे рдХीреЬो рдХी рджрди्рддрдХрдеा

рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рддीрд╕рд░ी рд╕рд╣рд╕्рд░ाрдм्рджी рдХे рд╕ुрдоेрд░िрдпाрдИ рдЕрднिрд▓ेрдЦों рдоें рджाँрдд рдХे рдХीреЬो рдХा рдк्рд░рдердо рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдоिрд▓рддा рд╣ै।

"рдЕрдиु [рд╕्рд╡рд░्рдЧ рдмрдиाрдпा рдеा рдЙрд╕рдХे] рдХे рдмाрдж ,

рд╕्рд╡рд░्рдЧ рдиे рдмрдиाрдпा рдеा [рдкृрде्рд╡ी рдХो],

рдкृрде्рд╡ी рдиे рдирджिрдпाँ рдмрдиाрдИ рдеीं,

рдирджिрдпों рдиे рдмрдиाрдИ рдеी рдирд╣рд░ें,

рдирд╣рд░ों рдиे рджрд▓рджрд▓ рдмрдиाрдпा рдеा,

(рдФрд░) рджрд▓рджрд▓ рдиे рдХीрдб़ा рдмрдиाрдпा рдеा-

рдХीрдб़ा рд╢рдо्рд╢ рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд░ोрддा рд╣ुрдЖ рдЪрд▓ा рдЧрдпा, рдЙрд╕рдХे рдЖँрд╕ू рдИрдП рдХे рд╕ाрдордиे рдмрд╣ рд░рд╣े рдеे: "рддू рдоुрдЭे рдЦाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХ्рдпा рджेрдЧा? рдоेрд░े рдЪूрд╕рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдоुрдЭे рдХ्рдпा рджेंрдЧे?"

"рдоैं рддुрдо्рд╣ें рдкрдХा рд╣ुрдЖ рдЕंрдЬीрд░, (рдФрд░) рдЦूрдмाрдиी рджूंрдЧा।"

"рд╡े рдкрдХे рдЕंрдЬीрд░ рдФрд░ рдЦुрдмाрдиी рдоेрд░े рдХाрдо рдХे рдХ्рдпा рд╣ैं? рдоुрдЭे рдЙрдаाрдХрд░ рджांрддों рдФрд░ рдорд╕ूрдв़ों рдХे рдмीрдЪ рдоें рд░рд╣рдиे рджो! рдоैं рджांрдд рдХा рдЦूрди рдЪूрд╕ूंрдЧा, рдФрд░ рдорд╕ूрдб़े рдХी рдЬрдб़ рдХो рдХुрддрд░ूंрдЧा।"

рдХीреЬों рдХी рдпрд╣ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХों рдоें рднी рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдд्рд░рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рддрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХों рдоें рднी рдоाрди्рдп рд░рд╣ी। рдоेрд░े рдмрдЪрдкрди рдоें рд╕ुрдиे рдПрдХ рдЧीрдд рдоें рдпрд╣ рдХीреЬे рдХुрдЫ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдШुрд╕ рдЧрдП рдеे; "рдоैंрдиे рдЦाрдИ рдмрд╣ुрдд рдоिрдаाрдИ! рджाँрддों рдоें рдкреЬ рдЧрдП рдХीреЬे рднाрдИ!" рдаीрдХ рд╕े рддो рд╕्рдорд░рдг рдирд╣ीं рдХिрди्рддु рдЗрд╕ рдХрд╡िрддा рдХा рдЕрди्рдд "рдирд╣ीं рдЦाрдКँрдЧा рдХрднी рдоिрдаाрдИ" рд╕े рд╣ोрддा рдеा। рдХिрд╕ी рдХो рдпрджि рдпрд╣ рд╕्рдорд░рдг рд╣ो рддो рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕ाрдЭा рдХрд░ें; рд╣рдоाрд░े рдмाрд▓рдЧीрдд рднी рд╕рд╣ेрдЬрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ैं।


рдоिрд╢्рд░ рдХे рддाрдо्рд░-рджрди्рдд-рд╕ेрддुрдмрди्рдзрди

рдк्рд░ाрдЪीрди рдоिрд╕्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫे рдЖрд╣ाрд░ рдХी рд╡िрд▓ाрд╕िрддा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдирд╣ीं рдеी рдФрд░ рд╡े рдлрд▓ों рдФрд░ рд╕рдм्рдЬिрдпों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоेрджрдпुрдХ्рдд (рд╕्рдЯाрд░्рдЪ рд╡ाрд▓ी) рд░ोрдЯिрдпों рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдеे। рд╢ोрдзрдХрд░्рддाрдУं рдиे рдоिрд╕्рд░ рдордоिрдпों рдХे рджांрддों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░ рдЬाрдиा рдХि рдЕрдзिрдХ рд╕рдЦ्рдд рдоोрдЯे рдЕрдиाрдЬों рдХे рдЖрд╣ाрд░ рд╕े рдЙрдирдХे рджाँрддों рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рдЯूрдЯ-рдлूрдЯ рд╣ै।

рдвीрд▓े рдкреЬे рдорд╕ूреЭों рдХे рдЙрдкрдЪाрд░ рдХे рд▓िрдП рдоिрд╕्рд░рд╡ाрд╕ी рдордзु (рд╢рд╣рдж) рдФрд░ рдЬौ рдХे рдоिрд╢्рд░рдг рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рдеे।

(рдЪिрдд्рд░ рд╕्рд░ोрдд : The practice of dentistry in ancient Egypt (Research Gate))

рддाрдо्рд░-рдпुрдЧ рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рддाрдо्рдмे рдХे рддाрд░ों рд╕े рдЕрдкрдиे рджाँрддों рдХो рдмाँрдз рдХрд░ рдЕрдкрдиी рдмрдд्рддीрд╕ी рдХो рднोрдЬрди рдХрд░ рдкाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд░рдЦा। рдпрд╣ рджрди्рдд-рд╕ेрддुрдмрди्рдзрди рдЖрдзुрдиिрдХ рдбेंрдЯрд▓ рдм्рд░िрдЬ рдХे рдк्рд░ाрд░ूрдк рдХрд╣े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЬ्рдЮाрдд рдЕрднिрд▓ेрдЦों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдоिрд╕्рд░ рдоें рд╣ी рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ। [2]

рдХ्рд╡िрдмेрд▓ (Quibell) рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдХ्рдХाрд░ा рдоें резрепрезрей рдоें рдХिрдпे рдЙрдд्рдЦрдирди рдоें рдоिрд▓ा рд╣рд╕ी-рд░े рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рддा рдЕрднिрд▓ेрдЦ (рдЪिрдд्рд░ рд╕्рд░ोрдд : Figure 1: Hesyre.) рд▓рдЧрднрдЧ рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ реиремремреж рдХे рд╣рд╕ी-рд░े (Hesy-Re) рдХो рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдкрд╣рд▓ा рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।[3]

рдоिрд╕्рд░ рд╡ाрд╕ी рд╕ेंрдзा рдирдордХ, рдкुрджीрдиा, рдУрд░्рд░िрд╕ (Orris) рдХे рдЬреЬ рдФрд░ рдХाрд▓ी рдоिрд░्рдЪ, рдЗрди рд╕рднी рдХो рдлिрд░ рдХूрдЯрдХрд░ рдкिрд╖्рдЯी рдмрдиाрддे рдеे। рдЗрд╕े рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рдЯूрдердкेрд╕्рдЯ рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। [4]

рдпрд╣ рд╕ाрддрд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдХे рджрди्рдд-рд╕ेрддुрдмрди्рдз рдПрдд्рд░ुрд╕्рдХॉрди Etruscan рд╕рдн्рдпрддा рдХे рд╣ैं। рдЬो рддाрдо्рдмे рдХे рдкрдЯ्рдЯी рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рджाँрддों рдХो рдмрдд्рддीрд╕ी рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ंрдЬो рдХрд░ рд░рдЦрддे рд╣ैं


рд╢िрд╡ाрдо्рдмु рдж्рд╡ाрд░ा рд░ोрдорди рджрди्рдд рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा

рд░ोрдорди рд╕рдн्рдпрддा рдХे рдЕрд╕्рдеि-рдЕрд╡рд╢ेрд╖ों рдХे рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдФрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рджाँрдд рд╡рд░्рддрдоाрди рдпूрд░ोрдкिрдпрди рд▓ोрдЧों рдХे рджांрддों рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╕्рд╡рд╕्рде рдеे। рдЗрд╕рдХे рдХाрд░рдгों рдоें рдХुрдЫ рдЙрдирдХा рд╢рд░्рдХрд░ा рдХा рди्рдпूрдирддрдо рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдоुрдЦ्рдп рд╣ै। рджाँрддों рдкрд░ рдЬрдордиे рд╡ाрд▓ी рдоैрд▓ (dental plaque) рдХो рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡े рднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рджाрддुрди (brush) рддрдеा рдХुрд░рдХुрд░े рдЕрдкрдШрд░्рд╖рдХ рдордЮ्рдЬрди (abrasive powder) рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рдеे। "рдХ्рдпा рдЖрдкрдХे рджрди्рддрдордЮ्рдЬрди рдоें рдХोрдпрд▓ा рд╣ै?" рдпрд╣ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдЕрдкрдШрд░्рд╖рдХ рдордЮ्рдЬрди рдХी рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рдХो рднрд▓ीрднाँрддि рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рд░ोрдорди рд╕рдн्рдпрддा рдХे рдЙрдд्рддрдо рджрди्рдд-рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХा рд╕рдмрд╕े рдЕрдиोрдЦा рдЙрдкाрдп рдеा рдоूрдд्рд░। рд░ोрдорди рд╕рдн्рдпрддा рдХे рд╢ुрд▓्рдХрдоुрдХ्рдд рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдоूрдд्рд░ाрд▓рдп рдЗрд╕ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдж्рд░рд╡्рдп рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░рдиे рдоें рдпोрдЧрджाрди рдХрд░рддे рдеे। рд░ोрдорди рд╡рд╕्рдд्рд░ों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рджрди्рдд-рдордЮ्рдЬрд░ी рдХी рд╢ुрдн्рд░рддा рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХाрд░рдХ рдоूрдд्рд░ рд╣ी рдеा। рдоूрдд्рд░ рд╕े рдХुрд▓्рд▓ा рдХрд░рдиे рд╕े рдоूрдд्рд░ рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдЕрдоोрдиिрдпा рдЙрдирдХे рджाँрддों рдХे рдоैрд▓ рдХो рд╣рдЯाрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рдеी। рднाрд░рдд рдХे рдПрдХ рдкूрд░्рд╡ рдк्рд░рдзाрдирдорди्рдд्рд░ी рдоोрд░ाрд░рдЬी рджेрд╕ाрдИ рдпूँ рд╣ी рд╢िрд╡ाрдо्рдмु рдкाрди рдирд╣ीं рдХрд░рддे рдеे। (рдЯिрдк्рдкрдгी — рд╢िрд╡ाрдо्рдмु рдХा рдЕрд░्рде рд╢िрд╡ - рд╢ुрдн, рд╕ुрди्рджрд░; рдЕрдо्рдмु - рдкाрдиी, рдЬрд▓ рд╣ै; рд╢िрд╡ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд▓िрдЩ्рдЧ рд╣ै; рдЙрд╕ी рдк्рд░рддाрдк рд╕े, рдоेрд░ा рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣ै рдЙрд╕ी рдХे рдк्рд░рдкाрдд рд╕े рд╕्рд░ोрдд рдХिрдпा рдЬрд▓ рд╢िрд╡ाрдо्рдмु рд╣ै।)

Frederick Joss рдХा рдмрдиाрдпा рдпрд╣ рдХाрд░्рдЯूрди рдоोрд░ाрд░рдЬी рднाрдИ рдХी рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рдзрд╡рд▓ рджрди्рдд-рдкंрдХ्рддिрдпों рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै।

рд╡ैрд╕े рд░ोрдорди рд▓ोрдЧों рдоें рднी рдХुрдЫ рдЕрддि-рд╕рдоृрдж्рдз рдеे рдФрд░ рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╢рд░्рдХрд░ाрдпुрдХ्рдд рднोрдЬрди рдХрд░ рдкाрдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рднी; рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдорд╣ँрдЧी рдзाрддुрдУं рдХे рджाँрдд рднी рд▓рдЧрд╡ाрддे рдеे।

(рдЪिрдд्рд░ рд╕्рд░ोрдд : Terrifying Ancient Dental Practices Roman denture, c 400 BC)

рдЕрдг्рдбो рдХे рдЕрдерд╡ा рд╕िрдк्рдкिрдпों рдХे рдЦोрд▓ рдХे рдЪूрд░्рдг рдХी рдордзु рдоें рдкिрд╖्рдЯी рдмрдиाрдХрд░ рд░ोрдорди рд╕рдн्рдпрддा рдоें рдЗрд╕рдХा рджрди्рдд-рдордЮ्рдЬрди рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा।


рджрди्рдд-рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоें рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рдордд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рдпрд╣ рд╣ैं [5] :—

  • рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ резренрелреж : рдоेрд╕ोрдкोрдЯाрдоिрдпा рд╣рдо्рдоुрд░ाрдмी рдХी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ंрд╣िрддा рдХे реирежрежрд╡ें рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдпрджि рдХोрдИ рдЕрдкрдиे рд╕рдоाрди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕्рддрд░ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рджांрдд рддोрдб़рддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХा рднी рджांрдд рддोреЬ рджो।
  • рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ релрежреж : рднाрд░рдд рдФрд░ рдЪीрди рдоें рджрди्рдд-рдкिрд╖्рдЯी (рдЯूрдердкेрд╕्рдЯ) рдХा рд╡рд░्рдгрди
  • рд▓рдЧрднрдЧ рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рекрелреж : рднाрд░рдд рдоें рджрди्рддрд░ोрдЧों рдХे рд╕рдмрд╕े рдмреЬे рдХाрд░рдХ рд╢рд░्рдХрд░ा рдХे (рдЧрди्рдиे рдХे рд░рд╕ рдХे рдкрд░िрд╢ोрдзрди рд╕े) рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рд╡िрдзि рд╡िрдХрд╕िрдд рдХी рдЧрдИ।
  • ремрежреж рдИрд╕्рд╡ी : рд╡ाрдЧ्рднрдЯ рдоुрдЦ рддрдеा рджाँрддो рдХे рд░ोрдЧों рдХी рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рддрдеा рдЙрдкрдЪाрд░ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд▓िрдЦрддे рд╣ैं; рддрдеा рдЖрд╣ाрд░ рдХे рджाँрддो рдоें рдЪिрдкрдХрдиे рддрдеा рд╕реЬрдиे рдХो рджाँрддो рдоें рдЫेрдж рд╣ोрдиे рдХा рдХाрд░рди рдмрддाрддे рд╣ै। [6]
  • резреиреореж рдИрд╕्рд╡ी : рдЪीрди рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХो рджंрдд рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕рд╣िрдд резрей рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡िрднाрдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬрди рдХिрдпा рдЧрдпा।
  • резрекрепрео рдИрд╕्рд╡ी : рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдм्рд░िрд╕рд▓्рд╕ рд╡ाрд▓े рдкрд╣рд▓े рдЯूрдердм्рд░рд╢ рдХा рдЪीрди рдоें рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा।
  • рд╕ोрд▓рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी : рдХैрд░ेрдмिрдЖрдИ рджेрд╢ों (рд╡ेрд╕्рдЯ рдЗंрдбीреЫ, рдХैрдирд░ी рдж्рд╡ीрдкрд╕рдоूрд╣ों рдЖрджि рдоें) рдмреЬे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЧрди्рдиे рдХी рдХृрд╖ि рдХा рд╕ूрдд्рд░рдкाрдд। рд╢рд░्рдХрд░ा рдЦрд░ीрдж рдкाрдиे рдФрд░ рдЦाрдиे рдХा рд╕ाрдорд░्рде्рдп рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдпूрд░ोрдкी рднрдж्рд░рд▓ोрдЧों рдХे рджांрддों рдХा рд╕реЬрдиा рдЖрд░рдо्рдн। рдПрд▓िреЫाрдмेрде рдк्рд░рдердо рдХे рджाँрдд рддो рд╕реЬрдХрд░ рдХाрд▓े рд╣ो рдЧрдП рдеे। рдЙрдирдХे рджांрддों рдХे рдЕрди्рддрд░ рдХो резрелрепрен рд╕े резремрежрей рдХे рдмीрдЪ рд╕ुрдзाрд░ा рдЧрдпा; рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рджрд░्рд╢рди рдоें рд╕ुрди्рджрд░ рд▓рдЧ рд╕рдХें। рдЗрд╕ी рдмाрдд рд╕े рджрд░рдмाрд░िрдпों рддрдеा рдЕрди्рдп рдЧрдгрдоाрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдоें рд╕реЬрдХрд░ рдХाрд▓े рд╣ुрдП рджाँрддों рдХो рджिрдЦाрдиे рдХा рдк्рд░рдЪрд▓рди рдмрдиा। рдЕрдиेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рджाँрддो рдХो рд░ंрдЧрдХрд░ рдХाрд▓ा рдХрд░рдиे рд▓рдЧे; рдЬिрд╕рд╕े рд▓ोрдЧ рдпрд╣ рд╕рдордЭें рдХि рд╡े рдЗрддрдиे рд╕рдорд░्рде рд╣ैं рдХि рд╢рдХ्рдХрд░ рдХा рднрд░рдкूрд░ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
  • рдЬрдм рдПрд▓िреЫाрдмेрде ремрел рд╡рд░्рд╖ рдХी рдеी рддрдм рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдЖрдпे рдПрдХ рдЬрд░्рдорди рдпाрдд्рд░ी рдкॉрд▓ рд╣ेрдЯреЫрдиेрд░ (Paul Hentzner) рдиे рдЙрдирдХे рдмाрд░े рдоें рд▓िрдЦा рдХि :

Her face is oblong, fair but wrinkled; her eyes small, yet black and pleasant; her nose a little hooked, her teeth black (a fault the English seem to suffer from because of their great use of sugar); she wore false, and that red.[7]

рдЙрдирдХा рдЪेрд╣рд░ा рддिрд░рдЫा, рдЧोрд░ा рдХिрди्рддु рдЭुрд░्рд░िрдпों рд╡ाрд▓ा рд╣ै; рдЙрдирдХी рдЖँрдЦें рдЫोрдЯी, рдлिрд░ рднी рдХाрд▓ी рдФрд░ рд╕ुрди्рджрд░; рдЙрдирдХी рдиाрдХ рдеोрдб़ी рдЭुрдХी рд╣ुрдИ рдФрд░ рджाँрдд рдХाрд▓े рдеे (рдПрдХ рджंрдб рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХो рд╢рдХ्рдХрд░ рдХे рдЕрдзिрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХे рдХाрд░рдг рднुрдЧрддрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै); рд╡рд╣ рдирдХрд▓ी (рдмाрд▓) рдкрд╣рдиे рдеी, рдФрд░ рд╡рд╣ рд▓ाрд▓ рдеे।

  • резрелренрел рдИрд╕्рд╡ी : рдл्рд░ांрд╕ीрд╕ी рдПрдо्рдм्рд░ॉрдп рдкाрд░े (Ambroise Par├й) рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕рд╣ीрд╣ рдЕрдиेрдХ рдЕрди्рдп рд╢рд▓्рдп-рдЪिрдХिрдд्рд╕ाрдУं рдХे рдмाрд░े рдоें рд▓िрдЦрддे рд╣ैं। рд╡े рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢рд▓्рдп-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдЬрдирдХ рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं।
  • резремреорен рдИрд╕्рд╡ी : рдл्рд░ांрд╕ рдХे рд░ाрдЬा рдЪौрджрд╣рд╡ें рд▓ुрдИ рдХी рдКрдкрд░ी рджाреЭ рдиिрдХाрд▓рдиे рдХे рдХ्рд░рдо рдоें рдЙрдирдХा рдЬрдмреЬा рдЯूрдЯ рдЬाрддा рд╣ै। рд╢ेрд╖ рдЬीрд╡рди рд╡े рдмिрдиा рдХिрд╕ी рджाँрддों рдХे рд╡्рдпрддीрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрд╣ рджुрд░्рдШрдЯрдиा рджाँрддों рддрдеा рд╕ाрдоाрди्рдп рд╢рд▓्рдп-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдЬो рдЧрддिрдоाрди рдХрд░рддी рд╣ै। [8]
  • резренреирео : реЮ्рд░ांрд╕ рдоें рдкिрдпрд░े рдлौрдХॉрд░्рдб (Pierre Fauchard) рдЖрдзुрдиिрдХ рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХी рдиीँрд╡ рд░рдЦрддे рд╣ैं।
  • резренрекрем : рдл़्рд░ांрд╕ рдХे рдХ्рд▓ाрдЙрдб рдоाрдЙрдЯрди рдиे рд░ूрдЯ рдХैрдиाрд▓ рдЙрдкрдЪाрд░ рдХे рдЙрдкрд░ाрди्рдд рджाँрдд рдХो рд╕ोрдиे рдХे рдЖрд╡рд░рдг рд╕े рдореЭ рджेрддे рд╣ैं।
  • резренрелрем : рдЬрд░्рдорди рдлिрд▓िрдк рдкрдлैрдл, рдк्рд░рд╢िрдпा рдХे рд░ाрдЬा рдлेрдбेрд░िрдХो рдж्рд╡िрддीрдп рдХे рджंрдд рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ, рдоोрдо рдФрд░ рдк्рд▓ाрд╕्рдЯрд░ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рджाँрддों рдХी рдЫाрдк рд▓ेрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЙрдЪिрдд рдЖрдХрд░ рдХे рдХृрдд्рд░िрдо рджाँрддों рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै।
  • резренремрео : рдеॉрдорд╕ рдмрд░्рдбрдоोрд░ рд╢рдХ्рдХрд░ рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рдоीрдаी рдЪीрдЬें рдЦाрдиे рдФрд░ рджांрддों рдХी рд╕рдб़рди рдХे рдмीрдЪ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╕ंрдмंрдз рдХो рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।
  • резренренрем : рдЬोрд╕ेрдл рдк्рд░ीрд╕्рдЯрд▓ी рдиे рдиाрдЗрдЯ्рд░рд╕ рдСрдХ्рд╕ाрдЗрдб рдХा рд╕ंрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХिрдпा, рдЬिрд╕े рдкрд╣рд▓े рд▓ाрдлिंрдЧ рдЧैрд╕ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рдеा। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рджрди्рдд рд╢рд▓्рдп-рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдоें рд░ोрдЧिрдпों рдХो рд░ाрд╣рдд рджेрддा рд╣ै।
  • резренрепрез : реЮ्рд░ांрд╕िрд╕ी рдиिрдХोрд▓рд╕ рджुрдмोрдЗрд╕ рджे рдЪेрдоंрдд (Nicolas Dubois de Chemant) рд╕िрд░ेрдоिрдХ рдХे рджाँрдд рдкेрдЯेंрдЯ рдХрд░рд╡ाрддे рд╣ैं।
  • резренрепрел : рд╕ैрдоुрдПрд▓ рдеॉрдорд╕ рдлॉрди рд╕ुрдо्рдоेрд░िंрдЧ (Samuel Thomas von Soemmering) рдоुрдЦ рдХे рдХैंрд╕рд░ рдХा рдзूрдо्рд░рдкाрди рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ोрдиे рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рджेрддे рд╣ैं।
  • резреореорек : рдСрд╕्рдЯ्рд░िрдпा рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рджрди्рдд-рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдХाрд░्рд▓ рдХोрд▓्рд▓े (Carl Kolle) рдиे рдХोрдХीрди рдХा рд╕्рдеाрдиीрдп рдЪेрддрдирд╢ूрди्рдпрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा।
  • резреорепрео : рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдЬॉрдирд╕рди рдПंрдб рдЬॉрдирд╕рди рдбेंрдЯрд▓ рдл्рд▓ॉрд╕ рдХा рдкेрдЯेंрдЯ рдХрд░рд╡ाрддी рд╣ै।

рджाँрддों рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦрдиा рд╣ै рддो рдоीрдаा рдХрдо рдЦाрдЗрдП; рдХुрдЫ рдЦाрдиे рдкीрдиे рдХे рдЙрдкрд░ाрди्рдд рдЙँрдЧрд▓ी рд╕े рджाँрддों рдХा рдордЮ्рдЬрди рдХрд░ рдоुрдЦ-рдк्рд░рдХ्рд╖ाрд▓рди (рдХुрд▓्рд▓ा) рдХрд░ें। рд░ाрдд्рд░ि рд╕ोрдиे рд╕े рдкूрд░्рд╡ рджाँрддों рдХो рдЕрд╡рд╢्рдп рд╕ाрдл рдХрд░ें। рдк्рд░ाрддः рдкुрдиः рдпрд╣ी рдХрд░ें। рджाँрддों рдХे рдмीрдЪ рдХुрдЫ рди рдлँрд╕ा рд░рд╣рдиे рджें।

рд╡ैрд╕े рджाँрддों рдХी рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдоिрддрднाрд╖ी рд╣ोрдиे рдоें рд╣ै; рднाрд╖ा рд╕ंрдпрдоिрдд рд░рдЦें рддो рдХोрдИ рднी рдЖрдкрдХो рдоुँрд╣рддोреЬ рдк्рд░рдд्рдпुрдд्рддрд░ рдирд╣ीं рджेрдЧा।


рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрди्рдп рд░ोрдЪрдХ рдЙрдд्рддрд░ рдЖрдк рдоेрд░े рдордЮ्рдЪ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рджрд░्рд╢рди рддрдеा рдЧрдгिрддीрдп рджрд░्рд╢рди рдкрд░ рджेрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

© рдЕрд░рд╡िрди्рдж рд╡्рдпाрд╕, рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХाрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд।

рдЗрд╕ рдЖрд▓ेрдЦ рдХो рдЙрдж्рдзृрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдХे рд▓िंрдХ рдХा рднी рд╡िрд╡рд░рдг рджें। рдЗрд╕ рдЖрд▓ेрдЦ рдХो рдХॉрдкीрд░ाрдЗрдЯ рд╕ूрдЪрдиा рдХे рд╕ाрде рдпрдеाрд╡рдд рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдиुрдорддि рд╣ै। рдХृрдкрдпा рдЗрд╕े рдРрд╕े рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╕ाрдЭा рди рдХрд░ें рдЬрд╣ाँ рдЗрд╕े рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд╢ुрд▓्рдХ рджेрдиा рдкрдбे।

рдлुрдЯрдиोрдЯ 

рдмाрд▓ рд╡рдиिрддा рдорд╣िрд▓ा рд╡ृрдж्рдз рдЖрд╢्рд░рдо




рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкोрд╕्рдЯ

рдкाрди рдЦाрдиे рдХे рдХ्рдпा 5 рд▓ाрдн By рд╡рдиिрддा рдХाрд╕рдиिрдпां рдкंрдЬाрдм ?Paan Ke Fayde: рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж, рдЪрд░рдХ рд╕ंрд╣िрддा, рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдЖрджि рдоें рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХो рдХाрдлी рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдпрд╡рд░्рдзрдХ рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рдкुрд░ाрдиे рд╕рдордп рдоें рд░ाрдЬा-рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд╣рд░ рд░ाрдд рдЦाрдиा рдЦाрдиे рдХे рдмाрдж рдкाрди рдЪрдмाрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рдеे. рдкाрди рдХे рд╕ेрд╡рди рд╕े рд╢ाрджीрд╢ुрджा рдкुрд░ुрд╖ों рдХो рдХрдоाрд▓ рдХे рдлाрдпрджे рдоिрд▓рддे рд╣ैं. рдпрд╣ рдЙрдирдХी рд╕ेрдХ्рд╢ुрдЕрд▓ рд╣ेрд▓्рде рдХे рд▓िрдП рд▓ौंрдЧ, рд╕ौंрдл рдпा рдЗрд▓ाрдпрдЪी рдХे рдиुрд╕्рдЦों рд╕े рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЬ्рдпाрджा рдХाрд░рдЧрд░ рдЙрдкाрдп рд╕ाрдмिрдд рд╣ोрддा рд╣ै. рд▓ेрдХिрди рдкाрди рдХे рдлाрдпрджे (Paan Ka Patta) рдФрд░ рднी рдмрд╣ुрдд рд╣ोрддे рд╣ैं.рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХे рдлाрдпрджे (Benefits of Betel Leaf)рджेрд╢ рдоें рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднा рд░рд╣े рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдПрдХ्рд╕рдкрд░्рдЯ рдбॉ. рдЕрдмрд░ाрд░ рдоुрд▓्рддाрдиी рдиे рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХो рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рдХाрдлी рд▓ाрднрджाрдпрдХ рдмрддाрддा рд╣ै. рдпрд╣ рд╣ृрджрдп рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░ीрди рдЯॉрдиिрдХ рдХा рднी рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै. рдЙрдирдХे рдоुрддाрдмिрдХ, рдЗрд╕рдоें рдПंрдЯी-рдбाрдпрдмिрдЯिрдХ, рдПंрдЯी-рдЗंрдл्рд▓ाрдоेрдЯрд░ी, рдПंрдЯी-рдЗंрдлेрдХ्рдЯिрд╡, рдПंрдЯी-рд╕ेрдк्рдЯिрдХ рдФрд░ рджुрд░्рдЧंрдз рджूрд░ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЧुрдг рд╣ोрддे рд╣ैं. рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕рдоें рд╕ौंрдл, рд╕ुрдкाрд░ी, рдЗрд▓ाрдпрдЪी, рд▓ौंрдЧ рд╡ рдЧुрд▓рдХंрдж рдоिрд▓ाрдиे рд╕े рдпौрди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХो рдордЬрдмूрддी рднी рдоिрд▓рддी рд╣ै.1. рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд▓िрдП рд▓ौंрдЧ, рд╕ौंрдл рдпा рдЗрд▓ाрдпрдЪी рд╕े рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдЧुрдгрдХाрд░ी рд╣ै 1 рдкाрдирдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдПрдХ्рд╕рдкрд░्рдЯ рдХे рдоुрддाрдмिрдХ, 1 рдкाрди рдЦाрдиे рд╕े рдкुрд░ुрд╖ों рдХी рд╕ेрдХ्рд╢ुрдЕрд▓ рд▓ाрдЗрдл рдХो рдЪрдордд्рдХाрд░िрдХ рдлाрдпрджे рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं. рдпрд╣ рд▓ौंрдЧ, рд╕ौंрдл рдпा рдЗрд▓ाрдпрдЪी рдХे рдХिрд╕ी рднी рдиुрд╕्рдЦे рд╕े рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдЕрд╕рд░рджाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै. рдХ्рдпोंрдХि, рдЗрд╕рдоें рдЖрдкрдХो рдЗрди рдЪीрдЬों рдХे рд╕ाрде рдЧुрд▓рдХंрдж рдФрд░ рд╕ुрдкाрд░ी рднी рдоिрд▓рддी рд╣ैं. рдкाрди рдХे рд╕ाрде рдпрд╣ рд╕рднी рдЪीрдЬें рд╢ाрджीрд╢ुрджा рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рдпौрди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं. рдЗрд╕рд╕े рдкुрд░ुрд╖ों рдоें рдХाрдоेрдЪ्рдЫा рдоें рдХрдоी (рд▓िрдмिрдбो), , рдЯेрд╕्рдЯोрд╕्рдЯेрд░ोрди рдоें рдХрдоी, рдЖрджि рд╕ुрдзрд░ рдЬाрддा рд╣ै.2. рдХрдм्рдЬ рд╕े рд░ाрд╣рдд рджिрд▓ाрддा рд╣ै рдкाрдирдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдоें рдХрдм्рдЬ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдкाрди рдХो рдХाрдлी рдЕрд╕рд░рджाрд░ рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рдпрд╣ рд╢рд░ीрд░ рдоें рдкीрдПрдЪ рд▓ेрд╡рд▓ рдХो рд╕ाрдоाрди्рдп рдмрдиाрддा рд╣ै рдФрд░ рдкेрдЯ рдХी рдкрд░ेрд╢ाрдиी рд╕े рд░ाрд╣рдд рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै. рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХे рдЯुрдХрдб़े рдХрд░рдХे рдПрдХ рдЧिрд▓ाрд╕ рдкाрдиी рдоें рдбाрд▓рдХрд░ рд░ाрддрднрд░ рд░рдЦ рджें. рдпрд╣ рдкाрдиी рдЕрдЧрд▓ी рд╕ुрдмрд╣ рдЦाрд▓ी рдкेрдЯ рдкी рд▓ें.3. рдХрдЯрдиे, рдЦुрдЬрд▓ी рд╡ рдЬрд▓рди рд╕े рд░ाрд╣рддрдбॉ. рдЕрдмрд░ाрд░ рдоुрд▓्рддाрдиी рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рдЕрдЧрд░ рдХिрд╕ी рдЪीрдЬ рд╕े рдХрдЯрдиे, рдЦुрдЬрд▓ी рд╡ рдЬрд▓рди рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдкрдХो рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै, рддो рдЖрдк рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं. рдЗрд╕рдХे рдПрдирд▓рдЬेрд╕िрдХ рдЧुрдг рддुрд░ंрдд рд░ाрд╣рдд рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं. рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХा рдкेрд╕्рдЯ рдмрдиाрдПं рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рд▓рдЧाрдПं. рдпрд╣ рдд्рд╡рдЪा рдХे рдЕंрджрд░ рдЬाрдХрд░ рджрд░्рдж рд╡ рдЬрд▓рди рд╕े рд░ाрд╣рдд рджिрд▓ाрддा рд╣ै.4. рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдпा рд╕ेрдк्рдЯिрдХ рд╕े рд░ाрд╣рддрдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдоें рдПंрдЯी-рд╕ेрдк्рдЯिрдХ рд╡ рдПंрдЯी-рдлंрдЧрд▓ рдЧुрдг рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдлंрдЧрд▓ рдЗंрдлेрдХ्рд╢рди рд╡ рд╕ेрдк्рдЯिрдХ рд╣ोрдиे рд╕े рд░ाрд╣рдд рджेрддे рд╣ैं| рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдХो рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХा рдкेрд╕्рдЯ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рд▓рдЧाрдиा рд╣ोрддा рд╣ै| рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЬोрдб़ों рдХे рджрд░्рдж рд╕े рд░ाрд╣рдд рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рднी рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै|5. рдоुंрд╣ рдХी рджुрд░्рдЧंрдз рдХे рд▓िрдП рдкाрдирдкाрди рдЦाрдиे рд╕े рдоुंрд╣ рдХी рджुрд░्рдЧंрдз рджूрд░ рд╣ोрддी рд╣ै| рдЗрд╕рдоें рдХाрдлी рдоाрдд्рд░ा рдоें рдПंрдЯी-рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдмिрдпрд▓ рдЧुрдг рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рдоुंрд╣ рдХी рджुрд░्рдЧंрдз рдХा рдХाрд░рдг рдмрдирдиे рд╡ाрд▓े рдмैрдХ्рдЯीрд░िрдпा рдХा рдЦाрдд्рдоा рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं. рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдпрд╣ рджांрддों рдоें рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдХैрд╡िрдЯी, рдк्рд▓ेрдХ, рд╕рдб़рди, рд╕ूрдЬрди, рджрд░्рдж рдЖрджि рд╕े рднी рд░ाрд╣рдд рджेрддा рд╣ै| рд░ाрдЬा-рдорд╣ाрд░ाрдЬा рдЕрдкрдиा рдпौрди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ुрдзाрд░рдиे рдХे рд╕ाрде рдоुंрд╣ рдХी рджुрд░्рдЧंрдз рднाрдЧрдиे рдХे рд▓िрдП рднी рд╣рд░ рд░ाрдд рдЦाрдиा рдЦाрдиे рдХे рдмाрдж рдкाрди рдЪрдмाрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рдеे|рдпрд╣ां рджी рдЧрдИ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХिрд╕ी рднी рдЪिрдХिрдд्рд╕ीрдп рд╕рд▓ाрд╣ рдХा рд╡िрдХрд▓्рдк рдирд╣ीं рд╣ै| рдпрд╣ рд╕िрд░्рдл рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рджी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै|

рдкाрди рдЦाрдиे рдХे рдХ्рдпा 5 рд▓ाрдн  By рд╡рдиिрддा рдХाрд╕рдиिрдпां рдкंрдЬाрдм ? Paan Ke Fayde:  рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж, рдЪрд░рдХ рд╕ंрд╣िрддा, рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдЖрджि рдоें рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХो рдХाрдлी рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдпрд╡рд░्рдзрдХ рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рдкुрд░ाрдиे рд╕рдордп рдоें рд░ाрдЬा-рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд╣рд░ рд░ाрдд рдЦाрдиा рдЦाрдиे рдХे рдмाрдж рдкाрди рдЪрдмाрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рдеे. рдкाрди рдХे рд╕ेрд╡рди рд╕े рд╢ाрджीрд╢ुрджा рдкुрд░ुрд╖ों рдХो рдХрдоाрд▓ рдХे рдлाрдпрджे рдоिрд▓рддे рд╣ैं. рдпрд╣ рдЙрдирдХी рд╕ेрдХ्рд╢ुрдЕрд▓ рд╣ेрд▓्рде рдХे рд▓िрдП рд▓ौंрдЧ, рд╕ौंрдл рдпा рдЗрд▓ाрдпрдЪी рдХे рдиुрд╕्рдЦों рд╕े рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЬ्рдпाрджा рдХाрд░рдЧрд░ рдЙрдкाрдп рд╕ाрдмिрдд рд╣ोрддा рд╣ै. рд▓ेрдХिрди рдкाрди рдХे рдлाрдпрджे (Paan Ka Patta) рдФрд░ рднी рдмрд╣ुрдд рд╣ोрддे рд╣ैं. рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХे рдлाрдпрджे (Benefits of Betel Leaf) рджेрд╢ рдоें рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рдиिрднा рд░рд╣े рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдПрдХ्рд╕рдкрд░्рдЯ рдбॉ. рдЕрдмрд░ाрд░ рдоुрд▓्рддाрдиी рдиे рдкाрди рдХे рдкрдд्рддे рдХो рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рдХाрдлी рд▓ाрднрджाрдпрдХ рдмрддाрддा рд╣ै. рдпрд╣ рд╣ृрджрдп рдХे рд▓िрдП рдмेрд╣рддрд░ीрди рдЯॉрдиिрдХ рдХा рднी рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै. рдЙрдирдХे рдоुрддाрдмिрдХ, рдЗрд╕рдоें рдПंрдЯी-рдбाрдпрдмिрдЯिрдХ, рдПंрдЯी-рдЗंрдл्рд▓ाрдоेрдЯрд░ी, рдПंрдЯी-рдЗंрдлेрдХ्рдЯिрд╡, рдПंрдЯी-рд╕ेрдк्рдЯिрдХ рдФрд░ рджुрд░्рдЧंрдз рджूрд░ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЧुрдг рд╣ोрддे рд╣ैं. рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕рдоें рд╕ौंрдл, рд╕ुрдкाрд░ी, рдЗрд▓ाрдпрдЪी, рд▓ौंрдЧ рд╡ рдЧुрд▓рдХंрдж рдоिрд▓ाрдиे рд╕े рдпौрди рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХो рдордЬрдмूрддी рднी рдоिрд▓рддी рд╣ै. 1. рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд▓िрдП рд▓ौंрдЧ, рд╕ौंрдл рдпा рдЗрд▓ाрдпрдЪी рд╕े рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдпाрджा рдЧ...

рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХा рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдЖрд╕ाрди рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЗрд▓ाрдЬ By рд╡рдиिрддा рдХाрд╕рдиिрдпां рдкंрдЬाрдм'рдкрд░िрдЪрдп рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рддीрди рджोрд╖ों рдХे рдЕрд╕ंрддुрд▓рди рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै: рд╡ाрдд, рдкिрдд्рдд рдФрд░ рдХрдл। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЙрдкрдЪाрд░ рдЖрд╣ाрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди, рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рдФрд░ рд╣рд░्рдмрд▓ рд╕рдк्рд▓ीрдоेंрдЯ рдХे рд╕ंрдпोрдЬрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдЗрд╕ рд╕ंрддुрд▓рди рдХो рдмрд╣ाрд▓ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдХेंрдж्рд░िрдд рд╣ै।рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХ्рдпा рд╣ै?рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╢рдм्рдж рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ृрджрдп рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╡िрднिрди्рди рд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХो рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рд╢рдм्рдж рдХे рд╕ाрде рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬो рдЙрди рд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рд╕ंрджрд░्рднिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдЬिрдирдоें рд╕ंрдХुрдЪिрдд рдпा рдЕрд╡рд░ुрдж्рдз рд░рдХ्рдд рд╡ाрд╣िрдХाрдПं рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ोрддी рд╣ैं рдЬो рджिрд▓ рдХा рджौрд░ा, рд╕ीрдиे рдоें рджрд░्рдж рдпा рд╕्рдЯ्рд░ोрдХ рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ैं।рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХे рдЕрдкрдиे рд▓рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдЙрдкрдЪाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рд╕े рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдХुрдЫ рд░ूрдкों рдХो рд░ोрдХा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬैрд╕े рд╕्рд╡рд╕्рде рдЖрд╣ाрд░ рдЦाрдиा, рдиिрдпрдоिрдд рд╡्рдпाрдпाрдо рдХрд░рдиा рдФрд░ рддंрдмाрдХू рдХे рд╕ेрд╡рди рд╕े рдмрдЪрдиा। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЕрди्рдп рд░ूрдкों рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдЙрдкрдЪाрд░ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै।рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рднाрд░рдд рдХी рдПрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╣ै рдЬो рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рд╕рдордЧ्рд░ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддी рд╣ै। рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХों рдХा рдоाрдирдиा ​​рд╣ै рдХि рдЕрдЪ्рдЫा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдорди, рд╢рд░ीрд░ рдФрд░ рдЖрдд्рдоा рдХे рд╕ंрддुрд▓рди рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै।рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХा рдЕрдкрдиा рдЕрдиूрдаा рддрд░ीрдХा рд╣ै। рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХों рдХा рдоाрдирдиा ​​рд╣ै рдХि рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рд╢рд░ीрд░ рдХे рддीрди рджोрд╖ों: рд╡ाрдд, рдкिрдд्рдд рдФрд░ рдХрдл рдоें рдЕрд╕ंрддुрд▓рди рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдпे рдЕрд╕ंрддुрд▓рди рддрдиाрд╡, рдЦрд░ाрдм рдЖрд╣ाрд░, рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдоें рд╡िрд╖ाрдХ्рдд рдкрджाрд░्рдеों рдФрд░ рдЖрдиुрд╡ंрд╢िрдХी рдЬैрд╕े рдХाрд░рдХों рдХे рдХाрд░рдг рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЙрдкрдЪाрд░ рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╕ंрддुрд▓рди рдмрд╣ाрд▓ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдХेंрдж्рд░िрдд рд╣ै।рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХा рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЗрд▓ाрдЬрд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдЖрд╕ाрди рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЙрдкрдЪाрд░ рд╣ैं। рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं:1. рддुрд▓рд╕ी: рддुрд▓рд╕ी рдПрдХ рднाрд░рддीрдп рдЬрдб़ी рдмूрдЯी рд╣ै рдЬिрд╕े рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдоें рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рднाрд╡ी рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рд░рдХ्рдд рдоें рдХोрд▓ेрд╕्рдЯ्рд░ॉрд▓, рдЯ्рд░ाрдЗрдЧ्рд▓िрд╕рд░ाрдЗрдб्рд╕ рдФрд░ рдПрд▓рдбीрдПрд▓ рдХे рд╕्рддрд░ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░िрд╕ंрдЪрд░рдг рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдФрд░ рдердХ्рдХे рдХे рдЧрдарди рдХो рд░ोрдХрдиे рдоें рднी рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै।2. рд▓рд╣рд╕ुрди: рд▓рд╣рд╕ुрди рдПрдХ рдФрд░ рдЬрдб़ी рдмूрдЯी рд╣ै рдЬो рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдоें рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ै. рдпрд╣ рд░рдХ्рдд рдоें рдХोрд▓ेрд╕्рдЯ्рд░ॉрд▓, рдЯ्рд░ाрдЗрдЧ्рд▓िрд╕рд░ाрдЗрдб्рд╕ рдФрд░ рдПрд▓рдбीрдПрд▓ рдХे рд╕्рддрд░ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░िрд╕ंрдЪрд░рдг рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдФрд░ рдердХ्рдХे рдХे рдЧрдарди рдХो рд░ोрдХрдиे рдоें рднी рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै।3. рдЧुрдЧ्рдЧुрд▓: рдЧुрдЧ्рдЧुрд▓ рдПрдХ рднाрд░рддीрдп рдЬрдб़ी рдмूрдЯी рд╣ै рдЬिрд╕े рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдоें рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рднाрд╡ी рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рд░рдХ्рдд рдоें рдХोрд▓ेрд╕्рдЯ्рд░ॉрд▓, рдЯ्рд░ाрдЗрдЧ्рд▓िрд╕рд░ाрдЗрдб्рд╕ рдФрд░ рдПрд▓рдбीрдПрд▓ рдХे рд╕्рддрд░ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░िрд╕ंрдЪрд░рдг рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдФрд░ рдердХ्рдХे рдХे рдЧрдарди рдХो рд░ोрдХрдиे рдоें рднी рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै।4. рдЕрджрд░рдХ: рдЕрджрд░рдХ рдПрдХ рдФрд░ рдЬрдб़ी рдмूрдЯी рд╣ै рдЬो рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдоें рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ै. рдпрд╣ рдкрд░िрд╕ंрдЪрд░рдг рдоें рд╕ुрдзाрд░, рд╕ूрдЬрди рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдФрд░ рдердХ्рдХों рдХे рдЧрдарди рдХो рд░ोрдХрдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै।5. рд╣рд▓्рджी: рд╣рд▓्рджी рдПрдХ рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рдЬрдб़ी рдмूрдЯी рд╣ै рдЬिрд╕े рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдоें рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рднाрд╡ी рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдкрд░िрд╕ंрдЪрд░рдг рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ैрд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рд╣рд░्рдмрд▓ рдЙрдкрдЪाрд░рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рд╣рд░्рдмрд▓ рдЙрдкрдЪाрд░ рд╣ैं рдЬिрдирдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕рджिрдпों рд╕े рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрди рдЬрдб़ी рдмूрдЯिрдпों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХो рд░ोрдХрдиे рдФрд░ рдЗрд▓ाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдФрд░ рдЙрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдиुрдХрд╕ाрди рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдоें рднी рдорджрдж рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЖрд╣ाрд░рдЬрдм рд╣ृрджрдп рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХी рдмाрдд рдЖрддी рд╣ै, рддो рдЖрдк рдЬो рдЦाрддे рд╣ैं рд╡рд╣ рдЙрддрдиा рд╣ी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै рдЬिрддрдиा рдХि рдЖрдк рдХिрддрдиा рд╡्рдпाрдпाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕्рд╡рд╕्рде рдЖрд╣ाрд░ рдЖрдкрдХे рджिрд▓ рдХे рджौрд░े рдФрд░ рд╕्рдЯ्рд░ोрдХ рдХे рдЬोрдЦिрдо рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рд╣ृрджрдп-рд╕्рд╡рд╕्рде рдЖрд╣ाрд░ рдЦाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рд╕ुрдЭाрд╡ рджिрдП рдЧрдП рд╣ैं:1. рдЦूрдм рдлрд▓ рдФрд░ рд╕рдм्рдЬिрдпां рдЦाрдПं।2. рдкрд░िрд╖्рдХृрдд рдЕрдиाрдЬ рдкрд░ рд╕ाрдмुрдд рдЕрдиाрдЬ рдЪुрдиें।3. рд╕ंрддृрдк्рдд рдФрд░ рдЯ्рд░ांрд╕ рд╡рд╕ा рд╕ीрдоिрдд рдХрд░ें।4. рджुрдмрд▓े рдк्рд░ोрдЯीрди рд╕्рд░ोрддों рдХा рд╕ेрд╡рди рдХрд░ें।5. рд╕ोрдбिрдпрдо рдХा рд╕ेрд╡рди рд╕ीрдоिрдд рдХрд░ें।рдЗрди рдЖрд╣ाрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рддрдиों рдХो рдХрд░рдиे рд╕े рдЖрдкрдХे рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЬोрдЦिрдо рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЖрдкрдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╣ृрджрдп рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдоिрд▓ рд╕рдХрддी рд╣ै।рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рд╡्рдпाрдпाрдордпрджि рдЖрдкрдХो рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рд╣ै, рддो рд╡्рдпाрдпाрдо рдЖрдкрдХे рджिрдоाрдЧ рдХी рдЖрдЦिрд░ी рдЪीрдЬ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдиिрдпрдоिрдд рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдЧрддिрд╡िрдзि рдЖрдкрдХे рджिрд▓ рдХे рд▓िрдП рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрдкрдХे рджिрд▓ рдХो рдордЬрдмूрдд рдмрдиाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕े рдмेрд╣рддрд░ рддрд░ीрдХे рд╕े рдХाрдо рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै।рд╡्рдпाрдпाрдо рдЖрдкрдХे рд░рдХ्рддрдЪाрдк рдФрд░ рдХोрд▓ेрд╕्рдЯ्рд░ॉрд▓ рдХे рд╕्рддрд░ рдХो рднी рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै। рдФрд░ рдпрд╣ рдЖрдкрдХे рд╡рдЬрди рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиे рдоें рдЖрдкрдХी рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬो рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЕрдзिрдХ рд╡рдЬрди рд╣ोрдиे рд╕े рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╢ुрд░ू рдХрд░ें рдФрд░ рд╣рд░ рд╣рдл्рддे рдЖрдкрдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпाрдпाрдо рдХी рдоाрдд्рд░ा рдХो рдзीрд░े-рдзीрд░े рдмрдв़ाрдПं। рдпрджि рдЖрдк рдХुрдЫ рд╕рдордп рд╕े рд╕рдХ्рд░िрдп рдирд╣ीं рд╣ैं, рддो рд╡्рдпाрдпाрдо рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиे рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рд╕े рдЬाँрдЪ рдХрд░ें।рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рджрд╡ा рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕рджिрдпों рд╕े рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рд╣ै, рдФрд░ рд╣ाрд▓ рдХे рдЕрдз्рдпрдпрдиों рд╕े рдкрддा рдЪрд▓ा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд▓рдХ्рд╖рдгों рдХे рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рдЬрдЯिрд▓рддाрдУं рдХे рдЬोрдЦिрдо рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрджि рдЖрдк рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЗрд▓ाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдЖрд╕ाрди рддрд░ीрдХा рдЦोрдЬ рд░рд╣े рд╣ैं, рддो рдЗрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЙрдкрдЪाрд░ों рдХो рдЖрдЬрдоाрдиे рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ें।

рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХा рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рдЖрд╕ाрди рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЗрд▓ाрдЬ By рд╡рдиिрддा рдХाрд╕рдиिрдпां рдкंрдЬाрдм ' рдкрд░िрдЪрдп рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рддीрди рджोрд╖ों рдХे рдЕрд╕ंрддुрд▓рди рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै: рд╡ाрдд, рдкिрдд्рдд рдФрд░ рдХрдл। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдЙрдкрдЪाрд░ рдЖрд╣ाрд░ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди, рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рдФрд░ рд╣рд░्рдмрд▓ рд╕рдк्рд▓ीрдоेंрдЯ рдХे рд╕ंрдпोрдЬрди рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдХे рдЗрд╕ рд╕ंрддुрд▓рди рдХो рдмрд╣ाрд▓ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдХेंрдж्рд░िрдд рд╣ै। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХ्рдпा рд╣ै? рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╢рдм्рдж рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ृрджрдп рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╡िрднिрди्рди рд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХो рдЕрдХ्рд╕рд░ рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рд╢рдм्рдж рдХे рд╕ाрде рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬो рдЙрди рд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рд╕ंрджрд░्рднिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдЬिрдирдоें рд╕ंрдХुрдЪिрдд рдпा рдЕрд╡рд░ुрдж्рдз рд░рдХ्рдд рд╡ाрд╣िрдХाрдПं рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ोрддी рд╣ैं рдЬो рджिрд▓ рдХा рджौрд░ा, рд╕ीрдиे рдоें рджрд░्рдж рдпा рд╕्рдЯ्рд░ोрдХ рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд╕рдХрддी рд╣ैं। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं, рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХे рдЕрдкрдиे рд▓рдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдЙрдкрдЪाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдоें рдмрджрд▓ाрд╡ рд╕े рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдХुрдЫ рд░ूрдкों рдХो рд░ोрдХा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬैрд╕े рд╕्рд╡рд╕्рде рдЖрд╣ाрд░ рдЦाрдиा, рдиिрдпрдоिрдд рд╡्рдпाрдпाрдо рдХрд░рдиा рдФрд░ рддंрдмाрдХू рдХे рд╕ेрд╡рди рд╕े рдмрдЪрдиा। рд╣ृрджрдп рд░ोрдЧ рдХे рдЕрди्рдп рд░ूрдкों рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдЙрдкрдЪाрд░ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рднाрд░рдд рдХी рдПрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╣ै рдЬो рд╕्рд╡ाрд╕्рде्...

рдЧрд░्рдоी рдоें рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХैрд╕े рд▓рдЧाрдПं? рдЬाрдиें рд╕्рдХिрди рдХो рдЗрд╕рд╕े рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдлाрдпрджे By рд╡рдиिрддा рдХाрд╕рдиिрдпां рдкंрдЬाрдм рдЧрд░्рдоिрдпों рдоें рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рд╕्рдХिрди рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдлाрдпрджेрдоंрдж рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕े рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдбेрд▓ी рд╕्рдХिрди рдХेрдпрд░ рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рддेрдЬ рдЧрд░्рдоी рдФрд░ рд▓ू рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдб्рд░ाрдИ рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рд╕ीрдзा рдЕрд╕рд░ рдЖрдкрдХे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рджिрдЦрддा рд╣ै। рдлिрд░ рдЪाрд╣े рдЖрдкрдХे рдиैрди рдирдХ्рд╢ рдХिрддрдиे рднी рд╕ुंрджрд░ рд╣ो рд▓ेрдХिрди рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдб्рд░ाрдИ рдФрд░ рдЯैрди рд╕े рднрд░ी рд╣ुрдИ рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдЧрд░्рдоी рдХे рдоौрд╕рдо рдоें рдЪेрд╣рд░ा рдЭुрд▓рд╕ा рд╣ुрдЖ рдФрд░ рд░ैрд╢ेрдЬ рд╕े рднрд░ा рд╣ुрдЖ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рдЧрд░्рдоी рдФрд░ рдкрд╕ीрдиा рдЖрдкрдХी рдЦूрдмрд╕ूрд░рддी рдХो рдЦрд░ाрдм рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдлिрд░ рдоेрдХрдЕрдк рднी рдЖрдкрдХे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рдЕрдзिрдХ рджेрд░ рддрдХ рдЯिрдХ рдирд╣ीं рдкाрддा рд╣ै। рдЗрди рд╕рднी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рдмрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдХो рдЧрд░्рдоी рдХे рдоौрд╕рдо рдоें рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рддाрдХि рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдоुрд▓ाрдпрдо рдФрд░ рдЧ्рд▓ोрдЗंрдЧ рдирдЬрд░ рдЖрдП। рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдЖрдкрдХी рдд्рд╡рдЪा рдХो рдХрдИ рддрд░рд╣ рд▓ाрдн рдкрд╣ुंрдЪा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдХिрди рдХो рдЕंрджрд░ рд╕े рдкोрд╖рдг рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдХिрд░рдгों рд╕े рдмрдЪाрддा рд╣ै। 1. рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдЧрд░्рдоी рдоें рд░ूрдЦी рдФрд░ рдмेрдЬाрди рдирдЬрд░ рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै, рддो рдЖрдк рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХी рдХुрдЫ рдмूंрджें рдХॉрдЯрди рдоें рдбाрд▓рдХрд░ рдЗрд╕े рдЕрдкрдиे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рд▓рдЧा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕्рдХिрди рдХो рдоुрд▓ाрдпрдо рдФрд░ рдЧ्рд▓ोрдЗंрдЧ рдмрдиाрддा рд╣ै। 2. рдЧрд░्рдоिрдпों рдоें рдЖрдк рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдЯोрдирд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рд╕्рдХिрди рд╕ाрдл рдФрд░ рдЯोрди рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдЖрдк рдЧрд░्рдоिрдпों рдоें рднी рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рдФрд░ рддрд░ोрддाрдЬा рдирдЬрд░ рдЖрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдФрд░ рдЧुрд▓ाрдм рдЬрд▓ рдХा рдЯोрдирд░ рддैрдпाрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдЪेрд╣рд░े рдХो рдЕंрджрд░ рд╕े рд╕ाрдл рдХрд░рддा рд╣ै। рдСрдпрд▓ी рд╕्рдХिрди рдкрд░ рдЖрдк рдЯोрдирд░ рдХा рджो рдмाрд░ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 3.рдЪेрд╣рд░े рдХो рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░ीрдХे рд╕े рд╕ाрдл рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдХो рдХ्рд▓ींрдЬрд░ рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдкрдб़рддी рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдЪाрд╣े рддो рдШрд░ рдкрд░ рд╣ी рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдФрд░ рд╢рд╣рдж рдХी рдорджрдж рд╕े рдХ्рд▓ींрдЬрд░ рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рд╕्рдХिрди рдЕंрджрд░ рд╕े рд╣ाрдЗрдб्рд░ेрдЯ рдФрд░ рдирдоीрдпुрдХ्рдд рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдЖрдзा рдЪрдо्рдордЪ рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдФрд░ рдЖрдзा рдЪрдо्рдордЪ рд╢рд╣рдж рдоिрд▓ा рд▓ें। рдЖрдк рдЪाрд╣े рддो рдЗрд╕े рдмॉрдЯрд▓ рдоें рд╕्рдЯोрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдФрд░ рдоेрдХрдЕрдк рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 4. рдХीрд▓-рдоुрд╣ांрд╕ों рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдл рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рд╕्рдХिрди рдХे рджाрдЧ-рдзрдм्рдмे рджूрд░ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди, рдиींрдмू рдФрд░ рдЧुрд▓ाрдм рдЬрд▓ рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рд╕्рдХिрди рдмेрджाрдЧ рдФрд░ рдиिрдЦрд░ी рдирдЬрд░ рдЖ рд╕рдХрддी рд╣ै। 5. рд╕्рдХिрди рдЗंрдлेрдХ्рд╢рди рдХो рджूрд░ рд░рдЦрдиे рдоें рднी рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдЖрдкрдХी рдорджрдж рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рджрд░рдЕрд╕рд▓ рдЗрд╕рдоें рдПंрдЯीрдмैрдХ्рдЯीрд░िрдпрд▓ рддрдд्рд╡ рдкाрдП рдЬाрддे рд╣ैं, рдЬो рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдХे рд▓िрдП рдХाрдлी рдлाрдпрджेрдоंрдж рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рд░ाрдд рдХो рд╕ोрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЖрдк рдЧुрд▓ाрдм рдЬрд▓ рд╕े рдЕрдкрдиी рд╕्рдХिрди рдХो рд╕ाрдл рдХрд░рдХे рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рд▓рдЧा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рд╕्рдХिрди рдХो рднी рдЖрд░ाрдо рдоिрд▓рддा рд╣ै। glycerin-benefitsImage Credit- FreepikрдЗрди рддрд░ीрдХों рд╕े рднी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓1. рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдФрд░ рдЧुрд▓ाрдм рдЬрд▓ рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдХो рдзूрдк рдоें рдЬрд▓рдиे рд╕े рднी рдмрдЪाрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕्рдХिрди рдЯैрди рдл्рд░ी рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрдк рдХेрд▓ा, рджрд╣ी рдФрд░ рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХा рдкैрдХ рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं। 2. рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдмрд╣ुрдд рдЪिрдкрдЪिрдкी рд╣ै, рддो рдЖрдк рдПрд▓ोрд╡ेрд░ा рдЬेрд▓ рдХे рд╕ाрде рдХुрдЫ рдмूंрджें рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХी рдоिрд▓ाрдХрд░ рд▓рдЧा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдХो рдХाрдлी рд░ाрд╣рдд рдоिрд▓рддी рд╣ै। 3. рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдоें рдПंрдЯी рдПрдЬिंрдЧ рдк्рд░ोрдкрд░्рдЯीрдЬ рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै рдЬो рдХि рдЪेрд╣рд░े рдХो рдЧ्рд▓ोрдЗंрдЧ рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддी рд╣ै рд╕ाрде рд╣ी рдЪेрд╣рд░े рдХी рдЭुрд░्рд░िрдпों рдХो рдХрдо рдХрд░рддी рд╣ै।4. рдСрдпрд▓ी рд╕्рдХिрди рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХो рдПрдХ рдХ्рд▓ींрдЬрд░ рдХी рддрд░рд╣ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рдПрдХ्рдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рдЦрдд्рдо рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। 5. рдЗрд╕े рдЖрдк рд░ाрдд рдХो рд╕ोрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдкूрд░ी рд╢рд░ीрд░ рдкрд░ рд▓рдЧा рд╕рдХрддे рд╣ैं। How to apply glycerin in summer? Know the benefits of this for the skinBy Vnita Kasniya PunjabGlycerin is very beneficial for the skin in summer. You can include it in your daily skin care.

рдЧрд░्рдоी рдоें рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХैрд╕े рд▓рдЧाрдПं? рдЬाрдиें рд╕्рдХिрди рдХो рдЗрд╕рд╕े рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдлाрдпрджे By рд╡рдиिрддा рдХाрд╕рдиिрдпां рдкंрдЬाрдм рдЧрд░्рдоिрдпों рдоें рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рд╕्рдХिрди рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдлाрдпрджेрдоंрдж рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕े рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдбेрд▓ी рд╕्рдХिрди рдХेрдпрд░ рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।  рддेрдЬ рдЧрд░्рдоी рдФрд░ рд▓ू рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдб्рд░ाрдИ рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рд╕ीрдзा рдЕрд╕рд░ рдЖрдкрдХे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рджिрдЦрддा рд╣ै। рдлिрд░ рдЪाрд╣े рдЖрдкрдХे рдиैрди рдирдХ्рд╢ рдХिрддрдиे рднी рд╕ुंрджрд░ рд╣ो рд▓ेрдХिрди рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдб्рд░ाрдИ рдФрд░ рдЯैрди рд╕े рднрд░ी рд╣ुрдИ рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдЧрд░्рдоी рдХे рдоौрд╕рдо рдоें рдЪेрд╣рд░ा рдЭुрд▓рд╕ा рд╣ुрдЖ рдФрд░ рд░ैрд╢ेрдЬ рд╕े рднрд░ा рд╣ुрдЖ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рдЧрд░्рдоी рдФрд░ рдкрд╕ीрдиा рдЖрдкрдХी рдЦूрдмрд╕ूрд░рддी рдХो рдЦрд░ाрдм рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдлिрд░ рдоेрдХрдЕрдк рднी рдЖрдкрдХे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рдЕрдзिрдХ рджेрд░ рддрдХ рдЯिрдХ рдирд╣ीं рдкाрддा рд╣ै। рдЗрди рд╕рднी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рдмрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрдХो рдЧрд░्рдоी рдХे рдоौрд╕рдо рдоें рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рддाрдХि рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдоुрд▓ाрдпрдо рдФрд░ рдЧ्рд▓ोрдЗंрдЧ рдирдЬрд░ рдЖрдП। рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдЖрдкрдХी рдд्рд╡рдЪा рдХो рдХрдИ рддрд░рд╣ рд▓ाрдн рдкрд╣ुंрдЪा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдХिрди рдХो рдЕंрджрд░ рд╕े рдкोрд╖рдг рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ूрд░्рдп рдХी рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдХिрд░рдгों рд╕े рдмрдЪाрддा рд╣ै।  1. рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдХी рд╕्рдХिрди рдЧрд░्рдоी рдоें рд░ूрдЦी рдФрд░ рдмेрдЬाрди рдирдЬрд░ рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै, рддो рдЖрдк рдЧ्рд▓िрд╕рд░ीрди рдХी рдХुрдЫ рдмूंрджें рдХॉрдЯрди рдоें рдбाрд▓рдХрд░ рдЗрд╕े рдЕрдкрдиे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рд▓рдЧा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕्рдХिрди рдХो рдоुрд▓ाрдпрдо рдФрд░ рдЧ्рд▓ो...